منظور از ادبیات داستانی Fiction آثاری است که ماهیت داستانی و تخیلی دارند. قصه ها، داستان های کوتاه، رمان و انواع وابسته ی آنها را ادبیات داستانی میگویند.

تنوع در ادبیات داستانی گذشته ی ما را چشم گیر و دلنواز است. در یک تقسیم بندی کلی، قصه های گذشته را به انواع زیر میتوان تقسیم کرد.

1-قصه هایی در فنون و رسم کشورداری و آیین فرمانروایی، مملکت داری، لشکر کشی، بازرگانی، علوم رایج زمان، عدل و سیرت نیکوی پادشاهان و وزیران و امیران؛ مانند حکایت های سیاست نامه(سیر الملوک) خواجه نظام الملک توسی.

2-قصه هایی در شرح زندگی و کرامات عارفان و بزگان دینی و مذهبی چون حکایت های اسرارالتوحید.

3-قصه هایی در توضیح و شرح مفاهیم عرفانی، فلسفی و دینی به توجه تمثیلی یا نمادین(سمبلیک) مانند "عقل سرخ" سهروردی و "منطق الطیر" عطار.

4-قصه هایی که جنبه های واقعی و تاریخی و اخلاقی آن ها به هم آمیخته است و بیشتر از نظر نثر و شیوه ی نویسندگی به آن ها توجه میشود؛ مانند "مقامات حمیدی" تالیف حمید الدین بلخی و گلستان سعدی.

5-قصه هایی که جنبه ی تاریخی دارند و اغلب در ضمن وقایع کتاب های تاریخی آمده اند؛ مانند "قصه های تاریخ بیهقی" تالیف ابوالفضل محمد بیهقی.

6- قصه هایی که به زبان حیوانات روایت میشود و در آن نویسنده اعمال و احساسات انسان را به حیوانات نسبت میدهد؛ مانند "کلیله و دمنه" ی ابو المعانی نصر الله منشی. در ادبیات خارجی به این نوع قصه ها ( افسانه ی تمثیلی) فابل Fable میگویند.

7- قصه هایی در زمینه ی تعلیم و تربیت؛ مانند قصه های "قابوس نامه" اثر عنصر المعالی کی کاووس بن اسکندر قابوس بن وشمگیر و "چهار مقاله" ی احمد عروضی سمرقندی.

8- قصه هایی که بر اساس امثال و حکم فارسی و عربی تنظیم شده اند؛ مانند جامع التمثیل حبله رودی.

9- قصه هایی که محتوای گوناگون دارند؛ از معرفت آفریدگار و معجزات پیامبران و کرامات اولیا و تاریخ پادشاهان و احوال شاعران و گروه های مختلف مردم تا شگفتی دریاها، شهر ها و حیوانات."جوامع الحکایات و لوامع الروایات" عوفی نمونه ای از این کتاب هاست.

10-قصه های عامیانه که حاوی سرگذشت ها و ماجرا های پادشاهان، بازرگانان و مردان و زنانی گمنام است که بر حسب تصادف، با وقایعی عبرت انگیز و حکمت آموز و حوادثی شگفت روبرو شده اند. مانند سمک عیار و هزار و یک شب

ادبیات داستانی جدید تقریبا از اوایل مشروطیت و تحت تاثیر ادبیات اروپایی در ایران شکل گرفت. بعد از نهضت مشروطیت، نویسندگان کوشیدند که به مسائل اجتماعی و رنج های بشری و طبقات محروم جامعه بپردازند و علیه زور و بی عدالتی به پا خیزند و رسالت اجتماعی و وجدانی خود را انجام میدهند.
دهه آغازین سال 1300 شمسی دورانی تعیین کننده برای ادب معاصر به ویژه داستان نویسی است؛ چرا که در این زمان، نخستین نمونه های رمان اجتماعی در پاسخ به مقتضیات اجتماعی و فرهنگی پدید آمدند.
از مشهورترین و برجسته ترین داستان نویسان معاصر ایران سید محمد جمال زاده، صادق هدایت و جلال آل احمد را میتوان نام برد.